Bank run คืออะไร จะเกิดอะไรขึ้นหากคนผวา แห่ถอนเงินจากธนาคาร ?!

          ข่าวการอายัดบัญชีธนาคาร ของผู้ใช้จำนวนหนึ่ง ซึ่งยืนยันว่าไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการกระทำทุจริตของบัญชีม้าได้สร้างความตื่นตระหนกในสังคมไม่น้อย เพราะเมื่อบัญชีถูกอายัด จนไม่สามารถถอนเงินของตัวเองมาใช้ได้ ต่างส่งผลให้คนที่ได้ยินข่าวต่างแห่ถอนเงินออกมาเก็บไว้เองบ้าง แต่ปัญหาก็คือ บางธนาคารมีเงินสดไม่เพียงพอสำหรับการถอนพร้อมกันทั้งหมด ทำให้หลายฝ่ายแสดงความเป็นห่วงว่า ถ้าสถานการณ์ยังเป็นเช่นนี้อยู่ อาจลุกลามไปสู่ภาวะ Bank run ได้ 

           แล้ว Bank run หมายถึงอะไร ถ้าเกิดเหตุการณ์นี้ขึ้นจริงจะน่ากังวลแค่ไหน มาทำความเข้าใจกัน

          Bank run อาจเกิดขึ้นได้จากหลายเหตุผล อาทิ

• ข่าวลือและการตื่นตระหนก : เช่น มีข่าวลือว่าธนาคารอาจล้มละลาย หรือมีปัญหาสภาพคล่อง หรือมีประวัติเสี่ยง แม้จะเป็นเพียงข่าวลือ แต่เมื่อเราเห็นคนจำนวนมากต่อคิวถอนเงิน ภาพเหล่านี้ยิ่งสร้างความกลัว คนที่ไม่ได้ตั้งใจถอนก็รีบไปถอนตาม

• ไม่มั่นใจในนโยบายการเงิน : อย่างเคสผู้ที่ไม่เกี่ยวข้องกับการทำทุจริตถูกอายัดบัญชีเพราะรับเงินมาจากบัญชีม้าโดยไม่รู้ตัว และไม่สามารถปลดล็อกบัญชีได้ง่าย ๆ เลยเกิดเป็นกระแสรีบไปถอนเงินออกมาเก็บไว้กับตัว เพราะกลัวบัญชีจะถูกอายัดไปด้วยในวันใดวันหนึ่ง หากยังไม่ปรับเปลี่ยนมาตรการเพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้ผู้ฝากเงิน

• ผลกระทบจากเศรษฐกิจหรือการเมือง : หากบ้านเมืองอยู่ในสถานการณ์ที่มีความไม่แน่นอนทางการเมือง เศรษฐกิจถดถอย ค่าเงินผันผวน หรือมีวิกฤตการเงินเกิดขึ้น ก็นำไปสู่ความกังวลต่าง ๆ ที่ทำให้คนไม่มั่นใจว่าธนาคารจะรอด

• การล้มของสถาบันการเงินใกล้เคียง : เช่น ในปี 2023 เกิดกรณี Silicon Valley Bank (SVB) ของสหรัฐฯ ล้มละลาย ลามไปถึงการแห่ถอนเงินจากธนาคารอื่น ๆ ในสหรัฐฯ กลายเป็นโดมินโน่เอฟเฟกต์

• ไม่เข้าใจระบบคุ้มครองเงินฝาก : บางคนเข้าใจผิดว่าถ้าธนาคารล้มหรือมีปัญหา เราจะสูญเสียเงินฝากทั้งหมดทันที แต่จริง ๆ แล้วประเทศไทยมีกฎหมายคุ้มครองเงินฝากอยู่ไม่เกิน 1 ล้านบาท/คน/ธนาคาร หมายความว่า หากธนาคารล้มละลายขึ้นมาจริง ๆ เราจะยังได้เงินคืนแน่นอนในส่วนที่ไม่เกิน 1 ล้านบาท/คน/ธนาคาร ดังนั้นเราสามารถใช้วิธีกระจายเงินฝากไว้หลาย ๆ ธนาคารในวงเงินไม่เกิน 1 ล้านบาทก็ได้ เพื่อเป็นการรับประกันว่าจะได้เงินฝากคืนทั้งหมด

          ชาวเวียดนามมากแห่ไปถอนเงินจาก Saigon Commercial Bank พร้อมกันเป็นจำนวนมหาศาล หลังจากมหาเศรษฐีด้านอสังหาริมทรัพย์ถูกกล่าวหาว่ายักยอกเงินจำนวนมากจาก Saigon Commercial Bank ทำให้ผู้ฝากเงินเกิดความตื่นตระหนกและสูญเสียความเชื่อมั่นในธนาคารอย่างรุนแรง ส่งผลให้ธนาคารขาดสภาพคล่องอย่างรวดเร็วและไม่สามารถจ่ายเงินคืนให้ผู้ฝากได้ ก่อนที่ธนาคารกลางเวียดนามต้องเข้าแทรกแซงโดยด่วนด้วยมาตรการต่าง ๆ เพื่อป้องกันไม่ให้วิกฤตนี้ลุกลามไปสู่ธนาคารอื่นในระบบ

          ต้องบอกก่อนว่า ธนาคารไม่ได้เก็บเงินสดของผู้ฝากไว้ทั้งหมด แต่จะนำเงินส่วนใหญ่ไปปล่อยกู้หรือนำไปลงทุนต่อเพื่อสร้างผลตอบแทน ดังนั้นเมื่อผู้คนแห่กันไปถอนเงินในปริมาณมหาศาลพร้อมกัน ธนาคารจะขาดแคลนเงินสดและไม่สามารถจ่ายเงินคืนให้ผู้ฝากได้ทันที 

          สถานการณ์นี้จะยิ่งสร้างความตื่นตระหนกในวงกว้างและกระตุ้นให้ผู้คนไปถอนเงินมากขึ้นอีก เพราะต่างคนต่างกลัวว่าจะถอนเงินออกมาไม่ได้ เกิดเป็นโดมิโนเอฟเฟกต์ และหากเงินสดที่มีอยู่ไม่เพียงพอ ธนาคารอาจต้องรีบขายสินทรัพย์ เช่น พันธบัตร หุ้นในราคาที่ต่ำกว่าราคาตลาด หรือลดการให้สินเชื่อทันที ซึ่งเม่ือขาดสภาพคล่องอย่างหนักอาจส่งผลถึงขั้นล้มละลายได้

          สุดท้ายแล้วเมื่อประชาชนกังวลเรื่องความมั่นคงทางการเงินและการทำงาน ก็มักเลือกประหยัดและลดการใช้จ่ายที่ไม่จำเป็น ส่งผลให้ร้านค้าและธุรกิจต่าง ๆ มียอดขายลดลง ขณะเดียวกัน การกู้เงินจากธนาคารเพื่อขยายกิจการหรือลงทุนใหม่ก็ทำได้ยาก ธุรกิจจึงต้องลดกำลังการผลิต ลดต้นทุน และบางแห่งอาจถึงขั้นปลดพนักงาน เมื่อคนตกงาน รายได้ก็หายไป กำลังซื้อยิ่งลดลง วนลูปเป็นวงจรที่รุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ

          หากปล่อยไว้โดยไม่มีมาตรการช่วยเหลือ เศรษฐกิจอาจเข้าสู่ภาวะถดถอยเต็มรูปแบบ แน่นอนว่าย่อมส่งผลต่อคนทั่วไปอย่างเลี่ยงไม่ได้ รัฐบาลและธนาคารกลางจึงมักเข้ามาแทรกแซงด้วยมาตรการต่าง ๆ เพื่อป้องกันผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น

          โดยปกติแล้วรัฐบาลและธนาคารกลางของประเทศนั้นจะมีมาตรการเข้ามาจัดการกับสถานการณ์ Bank run เพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับประชาชน เช่น

• สร้างระบบคุ้มครองเงินฝากที่ชัดเจน : รัฐบาลจะจัดตั้งสถาบันคุ้มครองเงินฝากขึ้นมา เพื่อรับประกันเงินฝากของผู้ฝากในวงเงินที่กำหนด เช่น ในประเทศไทยคุ้มครองไม่เกิน 1 ล้านบาท/คน/ธนาคาร ทำให้ผู้ฝากมั่นใจว่าหากธนาคารล้มละลายก็จะยังได้รับเงินคืนตามที่กฎหมายกำหนด เพื่อลดการถอนเงินโดยไม่จำเป็น

• ธนาคารจัดทำแผนบริหารความเสี่ยง : เช่น ธนาคารต้องเก็บเงินสดสำรองเพียงพอสำหรับการถอนในภาวะฉุกเฉิน หรือกระจายการลงทุนให้หลากหลาย ไม่เสี่ยงลงทุนมากเกินไปในสินทรัพย์ใดสินทรัพย์หนึ่ง

• รัฐบาลและธนาคารกลางเข้ามาแทรกแซง : เช่น การปรับอัตราดอกเบี้ย การอัดฉีดเงินเข้าสู่ระบบ หรือการเพิ่มการใช้จ่ายภาครัฐ เพื่อฟื้นฟูความเชื่อมั่น กระตุ้นการใช้จ่าย และดึงการลงทุนให้กลับมาอีกครั้ง นอกจากนี้ยังจะเข้าไปช่วยเหลือธนาคารที่ประสบปัญหาด้านสภาพคล่องด้วยการอัดฉีดเงินสดเข้าไปเพื่อป้องกันไม่ให้ธนาคารล้ม ในบางกรณีอาจควบรวมธนาคารที่มีปัญหา เพื่อสร้างความมั่นใจให้กับประชาชน

• ประกาศมาตรการสร้างความเชื่อมั่น : ธนาคารกลางหรือรัฐบาลต้องออกแถลงการณ์เพื่อสื่อสารกับประชาชน ป้องกันไม่ให้ข่าวลือผิด ๆ เผยแพร่ต่อไปจนสร้างความตื่นตระหนก พร้อมกับยืนยันถึงความมั่นคงของระบบธนาคาร

• ให้ความรู้ทางการเงินกับประชาชน : เช่น ประชาสัมพันธ์ให้คนรู้ว่าผู้ฝากจะได้รับความคุ้มครองเงินฝาก หรือแนะนำให้กระจายการลงทุน เพื่อบริหารความเสี่ยง หากประชาชนมีความรู้ก็จะไม่ตื่นตระหนกจนเกิดเหตุการณ์แห่ถอนเงิน

• ไขข้อข้องใจ ประกาศลดวงเงินคุ้มครองเงินฝากเหลือ 1 ล้าน คืออะไร เรารับผลกระทบแค่ไหน
• เศรษฐกิจถดถอย คืออะไร ไทยมาถึงจุดนี้แล้วหรือยัง ?
• Circuit Breaker คืออะไร ย้อนเหตุการณ์ตลาดหุ้นไทยร่วงหนัก จนต้องพักการซื้อ-ขาย
• ค่าเงินบาทแข็งค่า คืออะไร ส่งผลดี-ผลเสียกับใคร รู้ไหม เราเองก็อาจได้รับผลกระทบ
• บัญชีโดนอายัดโอนเงินเข้า-ถอนเงินได้ไหม เช็กวิธีแก้เมื่อโดนระงับบัญชี