แชร์ลูกโซ่ กับ ขายตรง แตกต่างกันยังไง แยกให้ออก รอดจากการตกเป็นเหยื่อ !

          ธุรกิจขายตรง (Direct Selling) เป็นการขายสินค้าหรือบริการโดยตรงถึงผู้บริโภค ไม่ผ่านพ่อค้าคนกลาง หรือร้านค้าปลีกทั่วไป แต่จะใช้ตัวแทนจำหน่ายอิสระเข้าถึงลูกค้าแบบตัวต่อตัว เช่น ไปนำเสนอสินค้าถึงที่บ้าน ที่ทำงาน หรือไปยังสถานที่ต่าง ๆ เพื่อพูดคุยแนะนำสินค้า ซึ่งตัวแทนก็จะมีรายได้จากค่าคอมมิชชั่นของสินค้าที่ขายได้ หรืออาจได้รับโบนัสเพิ่มเติมเมื่อขายได้ถึงยอดที่กำหนด ทั้งนี้ ธุรกิจขายตรงจะมีอยู่ 2 รูปแบบหลัก ๆ คือ

          1. ขายตรงแบบชั้นเดียว (Single Level Marketing) คือ ตัวแทนจำหน่ายจะเน้นการขายสินค้าให้กับผู้บริโภคโดยตรง เพื่อสร้างผลงานตามยอดขายที่บริษัทกำหนด ซึ่งตัวแทนจะมีรายได้จากค่าคอมมิชชั่นที่ขายสินค้าได้

          2. ขายตรงแบบหลายชั้น (Multi-level Marketing) หรือที่เรียกว่า ธุรกิจเครือข่าย MLM คือ การขายตรงที่นอกจากจะขายสินค้าให้ผู้บริโภคแล้ว ยังมีการสร้างเครือข่ายหรือชักชวนคนมาเป็นสมาชิก เพื่อให้มาร่วมเป็นตัวแทนจำหน่ายในทีมของตัวเอง ซึ่งตัวแทนจำหน่ายในระดับบน ๆ เช่น แม่ข่าย หัวหน้าทีมก็จะได้ค่าคอมมิชชั่นเพิ่มจากยอดขายของตัวแทนจำหน่ายในทีม หรือดาวน์ไลน์

          สำหรับผู้ต้องการประกอบธุรกิจขายตรงต้องยื่นคำขอจดทะเบียนการประกอบธุรกิจขายตรงและตลาดแบบตรง ต่อสำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.) และเข้าร่วมเป็นสมาชิกกับสมาคมการขายตรงไทย แต่หากประกอบธุรกิจขายตรงโดยไม่ได้รับอนุญาตตามกฎหมายจะมีโทษจำคุกไม่เกิน 1 ปี หรือปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ และปรับอีกไม่เกินวันละ 20,000 บาท ตลอดเวลาที่ยังฝ่าฝืน

          สินค้าส่วนใหญ่ที่นิยมนำมาขายตรง เช่น เครื่องสำอาง ผลิตภัณฑ์ดูแลผิว อาหารเสริมและผลิตภัณฑ์สุขภาพ เครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ สินค้าอุปโภค-บริโภคประจำวัน เช่น ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดบ้าน ผลิตภัณฑ์ซักผ้า และเครื่องใช้ในครัวเรือน เป็นต้น

          อย่างไรก็ตาม ยังมีสินค้าบางประเภทที่กฎหมายไม่อนุญาตให้นำมาจำหน่ายในธุรกิจขายตรง เช่น สินค้าประเภทยา เครื่องมือแพทย์ สุรา ปุ๋ย สินค้าที่ขัดต่อกฎหมายหรือศีลธรรมอันดี เป็นต้น

• เป็นการขายสินค้าโดยตรงถึงผู้บริโภค โดยไม่ผ่านร้านค้าปลีกหรือตัวแทนจำหน่าย 

• ตัวแทนจำหน่ายอิสระเน้นการขายสินค้าจริง สร้างยอดขายและรายได้จากการขายสินค้าเป็นหลัก ไม่ได้มาจากการชักชวนผู้อื่นเข้าร่วมระบบ

• ตัวแทนจำหน่ายอิสระให้ความสำคัญกับการบริการลูกค้า

• สินค้าที่ขายมีให้เลือกหลากหลาย โดยบริษัทมักจะคัดเลือกสินค้าที่มีคุณภาพดี ได้มาตรฐาน ราคาจับต้องได้ มาจำหน่าย และสามารถคืนสินค้าได้ตามเงื่อนไข

• มีโครงสร้างแบบเครือข่ายที่ตัวแทนขายตรงสามารถสร้างทีมงานของตัวเองได้ โดยชักชวนคนอื่นมาร่วมจำหน่ายสินค้าและบริการ ซึ่งสมาชิกในทีมจะช่วยเหลือซึ่งกันและกัน

• บริษัทมักจัดฝึกอบรมให้กับตัวแทนขายตรง เพื่อพัฒนาทักษะในการขายและการนำเสนอสินค้า

• ค่าธรรมเนียมในการสมัครมีความเหมาะสม และอาจมีเอกสารฝึกอบรมหรือสินค้าตัวอย่างให้

• มีการรับประกันสินค้าและรับซื้อคืนเมื่อตัวแทนขายตรงต้องการลาออก

• ไม่มีนโยบายให้ตัวแทนกักตุนสินค้าจำนวนมาก

• มีการทำสัญญาชัดเจน

• แผนการจ่ายผลตอบแทนเป็นไปได้จริง

• รายได้หลักของบริษัทต้องมาจากการขายสินค้า ไม่ใช่การระดมทุน

• บริษัทมีโครงสร้างองค์กรที่ชัดเจน มีกฎระเบียบ และมีการควบคุมคุณภาพสินค้า จดทะเบียนประกอบธุรกิจอย่างถูกต้อง ตรวจสอบได้

         คราวนี้มาทำความเข้าใจธุรกิจแชร์ลูกโซ่ว่าคืออะไร

          รูปแบบของแชร์ลูกโซ่ในปัจจุบันมีอยู่หลากหลาย อาทิ

• การขายตรง ที่อ้างว่าให้ขายสินค้าบังหน้า แต่จริง ๆ แล้วต้องการขยายฐานสมาชิก โดยเก็บค่าสมัครสมาชิกแพง และบังคับให้ซื้อสินค้าที่มีคุณภาพต่ำในราคาสูง

• หลอกระดมทุนตั้งบริษัทเข้าตลาดหลักทรัพย์ 

• หลอกลงทุนเก็งกำไรอัตราแลกเปลี่ยนต่างประเทศ หุ้น คริปโทเคอร์เรนซี ทองคำ น้ำมัน อสังหาริมทรัพย์

• ขายทริปเที่ยวในฝัน

• เปิดบ้านออมเงินให้ผลตอบแทนสูง

• ชวนลงทุนในสินค้าเกษตร 

• ให้คำปรึกษาแบบหลอกลวง เช่น อ้างว่ามีวิธีหาเงินง่าย ๆ หรือสอนเทคนิคการลงทุนที่ได้ผล เพื่อหลอกขายคอร์สเรียนราคาแพง

• แชร์ลูกโซ่ออนไลน์ เช่น การสร้างเหรียญคริปโทเคอร์เรนซีปลอมขึ้นมาหลอกลวงนักลงทุน หรือชักชวนคนมาเล่นเกมแล้วอ้างว่าจะได้รับเงินรางวัล (Play-to-Earn)

• ไม่เน้นขายสินค้า เพราะเป้าหมายหลักคือการหาสมาชิกใหม่เข้ามาร่วมระบบ เพื่อสร้างเครือข่ายที่ใหญ่ขึ้น

• รายได้หลักมาจากการระดมทุน มาจากค่าธรรมเนียมการสมัครสมาชิกและหักค่าหัวคิว รวมถึงการบังคับสมาชิกใหม่ให้ซื้อสินค้า

• เก็บค่าสมัครสมาชิกแพง บังคับให้ซื้อสินค้าในปริมาณมากเพื่อกักตุนสินค้า และไม่รับซื้อคืน

• สามารถใช้เงินซื้อตำแหน่งในระบบเครือข่ายได้

• สินค้าที่ขายมักไม่มีคุณภาพ ไม่มีมาตรฐาน แต่มีราคาสูง หรือไม่มีความจำเป็นต่อการใช้จริง เพราะใช้สินค้าเป็นเพียงเครื่องบังหน้า จึงไม่มีการรับประกัน ไม่มีบริการหลังการขาย และไม่รับคืนสินค้า

• มีโครงสร้างองค์กรคล้ายพีระมิด โดยผู้ที่เข้าร่วมเครือข่ายก่อนจะได้รับผลประโยชน์มากกว่าผู้ที่เข้าร่วมทีหลัง บางกรณีมีการหมุนเงินจากสมาชิกใหม่ที่ร่วมลงทุนไปให้สมาชิกเก่า และเมื่อพีระมิดล้ม ผู้ที่อยู่ส่วนฐานของพีระมิด (สมาชิกใหม่ ๆ) มักจะไม่ได้อะไรเลย

• เป็นธุรกิจระยะสั้น บริษัทไม่มีความมั่นคง อาจไม่สามารถตรวจสอบได้ว่าเป็นบริษัทจริงหรือไม่

• ชักชวนลงทุนโดยอ้างว่าได้เงินเร็ว การันตีผลตอบแทนสูงอย่างไม่น่าเชื่อ เพราะนำเงินไปลงทุนได้กำไรสูง และมักพูดจาหว่านล้อมกดดันให้รีบตัดสินใจเข้าร่วมเครือข่าย

• จัดให้มีการอบรมสัมมนาอย่างยิ่งใหญ่ ใช้คำสวยหรูในการโฆษณาชวนเชื่อ เน้นขายฝัน อ้างว่ามีวิธีที่ทำให้รวยเร็ว เป็นงานสบาย สร้างรายได้ง่าย ๆ หากเข้าร่วมเครือข่ายแล้วจะมีชีวิตที่ดีขึ้น หรืออ้างคนมีชื่อเสียง คนดัง ดารา 

• พยายามสร้างภาพลักษณ์ผู้บริหารให้ดูดี มีสตอรี่ชีวิตต้องสู้ ต้องลำบาก กว่าจะร่ำรวยเป็นเศรษฐี ใช้ชีวิตได้อย่างหรูหรา มีเงินเป็นฟ่อน เที่ยวต่างประเทศ ประสบความสำเร็จอย่างก้าวกระโดดได้ทุกวันนี้ เพื่อกระตุ้นให้คนอยากเข้าร่วม

• ไม่จดทะเบียนประกอบธุรกิจ หรืออ้างว่าจดทะเบียนในต่างประเทศ

• บางแห่งอาจจดทะเบียนขายตรงถูกต้องตามกฎหมาย แต่ไม่ดำเนินการตามกฎหมาย

• ลักษณะธุรกิจ : ขายตรงจะเน้นการขายสินค้าเป็นหลัก แต่แชร์ลูกโซ่เน้นหาสมาชิกเข้าร่วมทีม เพื่อขยายเครือข่ายมากกว่าขายสินค้า

• รายได้ของสมาชิก : ตัวแทนขายตรงมีรายได้จากค่าคอมมิชชั่นในการขายสินค้า และอาจได้รับค่าคอมมิชชั่นจากการสร้างทีมงานของตัวเองด้วย ในขณะที่แชร์ลูกโซ่มีรายได้หลักมาจากการระดมทุน ชักชวนคนมาเป็นสมาชิกแล้วเสียค่าสมัครหรือซื้อสินค้า

• ค่าสมัครสมาชิก : ค่าสมาชิกของธุรกิจขายตรงอยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม แต่แชร์ลูกโซ่มักเรียกเก็บค่าสมาชิกที่แพง และบังคับสมาชิกซื้อสินค้า

• สินค้าที่ขาย : ขายตรงให้ความสำคัญกับสินค้าและบริการที่มีคุณภาพ มีการรับประกันหลังการขาย สามารถคืนสินค้าได้ ตรงข้ามกับแชร์ลูกโซ่ที่มักใช้สินค้าเป็นเครื่องบังหน้า สินค้าที่ขายจึงมีราคาสูงเมื่อเทียบกับคุณภาพที่ได้รับ

• ผลตอบแทน : ธุรกิจขายตรงมักให้ผลตอบแทนที่เป็นไปได้จริง ในขณะที่ธุรกิจแชร์ลูกโซ่มักอ้างผลตอบแทนที่เว่อร์เกินจริง เพื่อล่อลวงให้คนมาร่วมลงทุน และมักสัญญาว่าจะให้ผลตอบแทนเมื่อชักชวนคนอื่น ๆ เข้ามาในเครือข่าย

• กฎหมาย : ธุรกิจขายตรงไม่ผิดกฎหมายหากจดทะเบียนถูกต้อง ส่วนธุรกิจแชร์ลูกโซ่นั้นผิดกฎหมาย

• รู้ทัน ! แชร์ลูกโซ่ หลอกลงทุน-ออมเงิน สังเกตอย่างไร ไม่ให้ตกเป็นเหยื่อ
• เปิดโปงวงการแชร์ลูกโซ่ กับคำถามฮิต ทำไมบางช่วงถึงได้รับเงินปันผลตามปกติ
• เปิดคำศัพท์ในวงการแชร์ลูกโซ่ และ แลมโบกินี่ 17 เกียร์ แล้วคุณจะไม่เป็นเหยื่อ
• แบงก์ชาติ เตือน ! ระวังถูกหลอกลงทุน Forex ชี้อาจเข้าข่ายแชร์ลูกโซ่
   

ขอบคุณข้อมูลจาก : สมาคมการขายตรงไทย, ศูนย์บริการข้อมูลภาครัฐเพื่อประชาชน, สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค, สำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องค์การมหาชน) (สพร.), สำนักงานกิจการยุติธรรม, ราชกิจจานุเบกษา